Ο σκληρός χειμώνας του ελληνικού θεάτρου...
άρθρο του Θέμη Μουμουλίδη* στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ
Η κρίση έχει δημιουργήσει μια νέα πραγματικότητα στο χώρο του ελληνικού θεάτρου, κρίση η οποία διαφαινόταν εδώ και χρόνια.
Μια μικρή αγορά, καλείται να στηρίξει περισσότερες από 1500 θεατρικές παραγωγές κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου! Το φαινόμενο απογειώθηκε και στις τελευταίες θερινές περιόδους, όπου αμέτρητες θεατρικές παραγωγές περιοδεύουν ανά την ελληνική περιφέρεια. Έτσι λοιπόν, μια τεράστια επιχείρηση αποδόμησης ενός επαγγέλματος συντελείται ερήμην των άμεσα ενδιαφερόμενων. Περισσότεροι από 20.000 πολίτες δηλώνουν σήμερα ηθοποιοί! Χώροι με μηδενικές υποδομές, φιλοξενούν “καλλιτεχνικά” γεγονότα! Χωρίς να τηρούνται στοιχειώδεις κανόνες ασφαλείας, θεατές μπαίνουν σε χώρους όχι μόνο ακατάλληλους αλλά και επικίνδυνους!. Ένα ανεξέλεγκτο πληθωριστικό φαινόμενο ακυρώνει μια τέχνη ανυπεράσπιστη.
Δεκάδες γραφεία επικοινωνίας, διαδικτυακής προώθησης και παραγωγής, κάνουν καθημερινά την εμφάνισή τους. Εργαζόμενοι ανασφάλιστοι, με μηδενικές αμοιβές, υπηρετούν την ανάγκη κάποιων για «καλλιτεχνική έκφραση», αλλά και άλλων που βλέπουν τον χώρο της θεατρικής παραγωγής ως πεδίο επιχειρηματικής δραστηριότητας. Διάφοροι επαγγελματίες και εμπορικές εταιρείες σε ρόλο «θεατρικού παραγωγού», στήνουν θιάσους, (μέχρι και για Επίδαυρο!) προσλαμβάνουν σε κοσμικά δείπνα καλλιτέχνες, κάνουν πρεμιέρες και εξαφανίζονται! Οι ηθοποιοί πληροφορούνται το τέλος των παραστάσεων συχνά μέσω διαδικτύου! Μια παρέα φιλότεχνων μπορεί να δημιουργήσει εταιρεία, να παρουσιάσει παράσταση σε οποιοδήποτε θέατρο, παρουσιάζοντας την παραγωγή τους, με την ελπίδα πως κάποια στιγμή θα συμπεριληφθούν και στον κατάλογο των επιχορηγούμενων θιάσων του υπουργείου. Θα μπορούσε να συμβεί αυτό στο Λονδίνο ή το Παρίσι; Προφανώς όχι, αφού εκεί η παρουσία στη θεατρική σκηνή, είναι υπεύθυνη υπόθεση και έχει αυστηρές προϋποθέσεις. Με άλλα λόγια το παιγνίδι εκεί έχει κανόνες.
Αποτέλεσμα; Πραγματική ανεργία που ξεπερνάει το 97%, ηθοποιοί που εργάζονται ανασφάλιστοι ή στην καλύτερη περίπτωση με ασφάλιση τριών ωρών! Όνειρα που ξοδεύονται ανυπεράσπιστα! Συχνό είναι το φαινόμενο όπου ένας σημαντικός ηθοποιός υποχρεώνεται στην αναζήτηση δεύτερης και τρίτης παραγωγής προκειμένου να επιβιώσει στοιχειωδώς, αφού κανείς δεν του εγγυάται πόσο θα παρουσιάζεται η παραγωγή στην οποία συμμετέχει. Ελάχιστοι είναι οι ηθοποιοί που ζουν από το επάγγελμά τους. Μια πικρή ανομολόγητη αλήθεια. Ο φόβος επιστροφής στην εποχή των μπουλουκιών είναι ορατός! Η άνοδος ονομάτων τα προηγούμενα χρόνια λόγω συμμετοχής σε τηλεοπτικά σήριαλ, οδηγεί σήμερα σε εκκωφαντική πτώση. Οι υψηλές τηλεοπτικές αμοιβές, το χωρίς κανόνες και στόχους τηλεοπτικό τοπίο, οι δεκάδες δραματικές σχολές, η ανάγκη νέων ανθρώπων (κυρίως λόγω τηλεοπτικού προτύπου) να ασχοληθούν με την υποκριτική, η παντελής έλλειψη σχεδίου ανάπτυξης της θεατρικής τέχνης, οδηγούν στο χάος...
Διανύουμε τον σκληρό χειμώνα του ελληνικού θεάτρου...
Για τα πληθωριστικά φαινόμενα δεν φταίει μόνο η κρίση, αλλά και η παντελής -διαχρονικά- έλλειψη θεσμικής προστασίας. Είναι επιβεβλημένη η λήψη πρωτοβουλιών της Πολιτείας, ώστε να δημιουργηθεί δίχτυ προστασίας για τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα. Όπου υπάρχει εισιτήριο θα πρέπει να υπάρχει ασφάλιση και στοιχειώδης -βάσει συμβολαίου- αποζημίωση και αυτό να αποδεικνύεται. Το Υπουργείο Πολιτισμού οφείλει να δημιουργήσει υπηρεσίες ελέγχου κάθε εποπτευόμενου φορέα, αλλά και κάθε επιχορηγούμενου σχήματος.
Η αποκέντρωση, ως πολιτική επιλογή, μπορεί να προσφέρει λύσεις. Η συνεργασία με την αυτοδιοίκηση πρώτου και δεύτερου βαθμού μπορεί να αντιστρέψει το κλίμα και να δημιουργήσει πραγματικές θέσεις εργασίας. Είναι απολύτως εφικτό να δημιουργηθεί ένα σοβαρό αναπτυξιακό και αποκεντρωμένο σχέδιο για τις σκηνικές τέχνες. Σχέδιο που θα ενθαρρύνει τη δημιουργία χειμερινών κύκλων εκδηλώσεων σε πόλεις της ελληνικής περιφέρειας. Στον κατάλογο των επιχορηγούμενων θιάσων να ενταχθούν κατά προτεραιότητα σχήματα που θα δραστηριοποιηθούν για ένα διάστημα σε κάποια πόλη της περιφέρειας. Να δημιουργηθούν κίνητρα, ώστε θίασοι σημαντικοί να δραστηριοποιηθούν σε πόλεις της ελληνικής περιφέρειας σε συνεργασία με αυτοδιοίκηση α’ και β’ βαθμού. Ο ρόλος του Εθνικού και του Κρατικού Θεάτρου, αλλά και του Ελληνικού Φεστιβάλ είναι καθοριστικός, αφού οι κορυφαίοι θεσμοί λειτουργούν ως οδηγοί στο χώρο του θεάτρου. Ο μεταξύ τους διάλογος είναι επιβεβλημένος προκειμένου να δημιουργηθούν αναπτυξιακές και δυναμικές επιλογές. Ταυτόχρονα πρέπει να γίνει αντιληπτό πως οι καλλιτεχνικές επιλογές οφείλουν (εφ’ όσον πρόκειται για θεσμούς) να γίνονται με ευθύνη και έρευνα στο χώρο του συνόλου των δημιουργών ώστε να δίνονται ευκαιρίες σε νέες ομάδες και καλλιτέχνες και να επιχειρείται διαρκής ανανέωση. Υπάρχει και στο θέατρο ένα «σύστημα» το οποίο αμφισβητείται.
Το τέλος των ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. - Η δημιουργία νέου θεσμού είναι επιτακτική.
Ο ξεπερασμένος θεσμός των ΔΗΠΕΘΕ σε συνδυασμό με την παντελή έλλειψη αποκεντρωμένης πολιτιστικής πολιτικής οδηγούν στην απαξίωσή τους, στην απώλεια θέσεων εργασίας και στην αδυναμία νέων δυναμικών συμπράξεων. Οι επιχορηγήσεις θα πρέπει να λειτουργήσουν ως αναπτυξιακό εργαλείο με σχέδιο και έλεγχο και όχι να εντάσσονται στην μεταπολεμικό σύνδρομο της πολιτικής του «συσσιτίου». Το πέρασμα σε μια αισιόδοξη εποχή στο χώρο των σκηνικών τεχνών, προϋποθέτει σχέδιο και ολοκληρωμένη πρόταση, ταυτόχρονα είναι υποχρέωση της πολιτείας, αφού η κοινωνία θα είναι η ουσιαστικά κερδισμένη.
*Ο Θέμης Μουμουλίδης είναι σκηνοθέτης και Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Π.Ε. Κοζάνης
