«Κείνο το βράδυ σώπαιναν οι λύκοι γιατί ούρλιαζαν οι άνθρωποι»
Μακρόνησος. Τόπος βασανιστηρίων και άκρατου κανιβαλισμού μιας ιστορικής εποχής. Οι νικητές επέβαλαν στους ηττημένους ενός είδους “αναμόρφωση”
που άφησε το στίγμα της. Μια συνθήκη στην οποία, τόσο για τους νικητές όσο και τους ηττημένους, τους βασανιστές και τους βασανιζόμενους, μίλησαν οι πράξεις.
Δολοφονίες, βασανιστήρια, εξευτελισμοί, τρελοί, σύρματα, κλωβοί, “αναμόρφωση” πάνω σε ένα ξερονήσι, όπου οι νικητές ήθελαν να δείξουν στους ηττημένους την υποτιθέμενη ανωτερότητά τους.
«Μια νέα Εδέμ στα μάτια της ελληνικής ιστορίας». «Νήσος ελευθερίας, προόδου και ηθικής και πολιτιστικής ανατάσεως». «Ένα αναμορφωτήριο ψυχών». Αναφορές, δηλώσεις, προτροπές, παραινέσεις από τον αστικό και όχι μόνο κόσμο της εποχής που, σε συνεργασία και με την Εκκλησία, υιοθέτησε ένα κάπως παραπάνω από αντιδραστικό εγχείρημα.
Τι ήταν όμως εκείνο το εγχείρημα; Μια απαραίτητη συνέχεια και ένα συμπλήρωμα στην προσπάθεια ολικής εξαφάνισης οτιδήποτε αριστερού από τον χάρτη της ελληνικής επικράτειας. Συμπλήρωμα, στις εκτελέσεις, τις δολοφονίες τους βασανισμούς, εξυπηρετώντας τις ανάγκες ενός πολύμορφου συμπλέγματος της εποχής, το οποίο έχοντας κερδίσει τον Εμφύλιο ήθελε με έναν ακόμη τρόπο να επιδείξει τη δύναμη και την επικράτησή του.
Ο Γιάννης Ρίτσος στον «Πέτρινο Χρόνο» δίνει τη δική του μοναδική απάντηση: «Όλα τα μοιραστήκαμε σύντροφοι, το ψωμί, το νερό, το τσιγάρο, τον καημό, την ελπίδα, τώρα μπορούμε να ζήσουμε ή να πεθάνουμε απλά κι όμορφα - σαν ν’ ανοίγουμε μια πόρτα το πρωί και να λέμε καλημέρα στον ήλιο και στον κόσμο».
Βαναυσότητα και βαρβαρότητα σε όλο της το μεγαλείο. Γεγονός που επιβεβαιώνεται και από ένα ακόμη στοιχείο: Πείραμα αντίστοιχο με αυτό της Μακρονήσου δεν εφαρμόστηκε πουθενά μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με μοναδική εξαίρεση κάπου στη Νοτιο-Ανατολική Ασία, όπου δημιουργήθηκε κάτι αντίστοιχο με στόχο την «ανύψωση» του φρονήματος των ηττημένων κομμουνιστών της περιοχής.
Ιδιαίτερος σε αυτό το ιδιόμορφο εγχείρημα και ο ρόλος της Εκκλησίας. Ο μητροπολίτης Κυκλάδων Φιλάρετος και ο αρχιμανδρίτης Κορνάρος επισκέφτηκαν τη Μακρόνησο τον Οκτώβριο του 1948, με στόχο όχι τη χριστιανική αναμόρφωση αλλά την επίθεση και τον οχετό απέναντι στους κρατούμενους κομμουνιστές. Ο πατήρ Κορνάρος ήταν εκείνος που κατά τη σφαγή του Α’ Τάγματος που είχε περισσότερους από 300 νεκρούς φαντάρους αναφωνούσε: «Σήμερα θα σας δικάσει ο Θεός και ο Θεός δικάζει με πιστόλι...».
Σοκάρει η περιγραφή του καπετάνιου του επιταγμένου καϊκιού Μίμη Βρονταμίτη για τη σφαγή των φαντάρων:
«Έζησα όλα τα δραματικά γεγονότα της Μακρονήσου το 1948. Ο στρατός είχε επιταγμένο το καΐκι μου ‘Άγιος Νικόλαος’, επί μισθώ, οκτώ χιλιάδες δραχμές το μήνα. Κουβαλούσα από το Λαύριο πέρα στη Μακρόνησο φαντάρους, πολιτικούς υπόδικους, νερό σε βαρέλια και άλλα.
Στο φοβερό τουφεκίδι του Μάρτη 1948 ο Σκαλούμπακας μου κόλλησε το πιστόλι στο κεφάλι και με απειλές με διέταξε να κουβαλάω σκοτωμένους φαντάρους πέρα μακριά στον Κάβο Ντόρο, στο ξερόνησο Σαν Τζιόρτζιο. Στο Γ' Τάγμα φόρτωνα τους νεκρούς φαντάρους, που τους εξέταζε ο γιατρός Μαλάμης, κι έγραφε στο πιστοποιητικό θανάτου τη λέξη ‘νεκρός’”.
Ήταν δίπλα στο γιατρό Μαλάμη κι άλλοι δύο γιατροί.
Τους σκοτωμένους φαντάρους τους τακτοποιούσανε στριμωχτά στο αμπάρι οι Αλφαμίτες, Χούμης και Δήμητρας, Λαγός. Σ' ένα μόνο δρομολόγιο φορτώσαμε 185 νεκρούς φαντάρους.
Λέω στον Σκαλούμπακα: «Το καΐκι δε σηκώνει τόσο πράμα, είναι πολύ το πράμα, θα μπατάρει το καΐκι».
Αυτός κουβέντα δεν έπαιρνε, με το πιστόλι με διέταξε. Τι να 'κανα; Το πιστόλι παγώνει...
Ανοιγόμασταν τη νύχτα στον Κάβο Ντόρο. Εκεί στο Σαν Τζιόρτζιο περίμενε καράβι πολεμικό. Οι ναύτες παίρνανε τους σκοτωμένους φαντάρους και τους χώνανε μέσα σε συρμάτινα δίχτυα με βαρίδια και τους φουντάρανε στο βυθό της θάλασσας.
Αυτό ξανάγινε. Οι νεκροί όλοι-όλοι ήταν 350 κοντά, τους μέτραγα έναν-έναν και ήταν 350 φαντάροι νεκροί. Αυτή ήταν η πιο τραγική περιπέτεια που έζησα στη ζωή μου».
Ένα στοίχημα για όλους μας σήμερα στο πλαίσιο διατήρησης της ιστορικής και συλλογικής μνήμης, με την έννοια της οριστικής σωτηρίας του χώρου της Μακρονήσου.
Είναι αναγκαίο, επιβεβλημένο, επιτακτικό, για κάθε δημοκρατικό, αριστερό, προοδευτικό, δημοκρατικό πολίτη αυτής χώρας να λυθεί το ζήτημα της Μακρονήσου, για να νικήσει ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ η ιστορική μνήμη.
Θανάσης Κάππος, δημοσιογράφος-συγγραφέας, γιος του ιστορικού στελέχους της Αριστεράς Κώστα Κάππου
