Γιάννης Ξενάκης: Γεμίζοντας με μουσική το χώρο της διανόησης

Συντάχθηκε στις 29 Μαΐου 2020.

κοζάνη, ειδήσεις, νέα, Πτολεμαΐδα Υπήρξε ένας από τους πιο πρωτοποριακούς συνθέτες του 20ού αιώνα. Γεμάτος «πραγματικό πάθος, εσωτερικό» για τη μουσική, ο Γιάννης (Ιάννης) Ξενάκης

επιχείρησε με το έργο του «ασυνείδητα στην αρχή και στη συνέχεια μ’ έναν τρόπο όλο και πιο συνειδητό», να γεμίσει «το φιλοσοφικό χώρο της διανόησης με τα μουσικά, αρχιτεκτονικά, εικαστικά και τα γραπτά» του, «όπως ο καλλιτέχνης συγκροτεί με χρωματιστές ψηφίδες ένα ψηφιδωτό», όπως είχε πει ο ίδιος.

Ο Γιάννης Ξενάκης γεννήθηκε στις 29 Μαΐου του 1922 στη Βράιλα της Ρουμανίας και σπούδασε πολιτικός μηχανικός στην Ελλάδα, στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, αλλά μελετώντας παράλληλα και μουσική. Έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Γερμανική Κατοχή, για την οποία δράση του μάλιστα.

Κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο, στα Δεκεμβριανά, τραυματίστηκε από όλμο, με αποτέλεσμα να χάσει το αριστερό μάτι του και να παραμορφωθεί το πρόσωπό του. Διέφυγε στο Παρίσι, ενώ καταδικάστηκε ερήμην του σε θάνατο για λιποταξία από το ελληνικό καθεστώς. Το 1965 λαμβάνει την γαλλική υπηκοότητα ενώ για να επιστρέψει στην Ελλάδα έπρεπε να περιμένει μέχρι τo 1974.

Στη Γαλλία σπούδασε περαιτέρω μουσική ενώ εργαζόταν ως αρχιτέκτονας, συνεργαζόμενος μάλιστα με τον διάσημο Le Corbusier. Το πρώτο μουσικό έργο – σταθμός στο οποίο αρχίζει να χρησιμοποιεί μαθηματικές και αρχιτεκτονικές έννοιες στη μουσική δομή και να προβάλλει τις «ηχητικές μάζες» όπως τις ονόμαζε, είναι οι «Μεταστάσεις» (1954).

Η βασική ιδέα της μουσικής του Γιάννη Ξενάκη είναι ο μετασχηματισμός των διαφόρων μαθηματικών σχέσεων που εκφράζουν το σύμπαν σε μουσικούς ήχους χρησιμοποιώντας για αυτόν τον σκοπό ένα σύνολο εργαλείων. Συνήθως για να επιτευχθεί αυτό χρησιμοποιείται ηλεκτρονικός υπολογιστής, ο οποίος βοηθάει με διάφορους υπολογιστικούς τρόπους στην κατασκευή του κομματιού, αν και την όλη επιλογή του υλικού την κάνει ο ίδιος ο συνθέτης.

* Δείτε ακόμα: «Γιάννης Ξενάκης: Το σύμπαν ενός ιδιότυπου δημιουργού» του Μάκη Σολωμού

Σε όλο του το έργο στρέφεται προς την αρχαιοελληνική φιλοσοφία. Συνέθεσε έργα για μπαλέτο, φωνητικά - χορωδιακά για μεικτά μέσα και πολύτεχνα, έργα για ορχήστρα, μουσική δωματίου, ηλεκτρονική, μουσική για αρχαίο δράμα κ.ά. Ανάμεσα στα περίπου 130 έργα του περιλαμβάνονται τα «Λιθόπρακτα»,«Ψάφπα», «Περσέφασσα», «Πλειάδες», «Ανατολή - Δύση», «Ορέστεια» κ.ά.

Με το έργο «Ωμέγα» έκλεισε τον κύκλο της μεγάλης δημιουργικής πορείας του. Πέθανε στις 4 Φεβρουαρίου 2001 στο Παρίσι, ενώ είχε ανακηρυχτεί διδάκτωρ και καθηγητής σε πολλά πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής και τιμήθηκε με πολλά διεθνή βραβεία και διακρίσεις.