Γεώργιος Παυλίδης και Κων/νος Αδαμόπουλος (της Μιράντας Παυλίδου)
Η εταιρεία Γεωργίου Παυλίδου – Κων/νου Αδαμοπούλου είναι η πρώτη εταιρεία λιγνιτών στολεκανοπέδιο της Εορδαίας.
Οι ιδιοκτήτες και συνέταιροι είναι γνωστοί στην τοπική κοινωνία αλλά στο συλλογικό ασυνείδητο έχουν ομογενοποιηθεί σαν να ήταν ένα άτομο. Κάποιος Π [Παύλος, Πέτρος, Παναγιώτης] Αδαμόπουλος. Σε αυτό συνέβαλλε και το μεγάλο λάθος των τοπικών αρχών, να ονομάσουν τον δρόμο που περνάει μπροστά από το σπίτι του Παυλίδη σε οδό Παυλίδη – Αδαμοπούλου (με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια), με αποτέλεσμα να καταλήξει η οδός να αναγράφεται πάνω σε πλαστικές σακούλες, σε κάρτβιζίτ και σε διαφημιστικά φυλλάδια ως Π. Αδαμοπούλου.
Οι δυο άνδρες γεννήθηκαν την ίδια χρονιά, το 1899. Ο Γ. Παυλίδης (Παυλίογλου), σε ένα από τα πιο πλούσια μέρη της Μ. Ασίας, τις Φώκαιες. Εκεί, η ζωή ήταν μοιρασμένη στη θάλασσα και στη στεριά, στις αλυκές και τα σμυριδωρυχεία, στην Παλαιά και τη Νέα Φώκαια. Ο Κ. Αδαμόπουλος γεννήθηκεσε ένα μικρό αγροτικό χωριό,το Σαμπαλή (σημερινό Φύλλο – Ν. Καρδίτσας) στα όρια των Νομών Καρδίτσας και Λάρισας. Η οικογένεια του Παυλίδη είχε φούρνο, χωράφια και καΐκια. Ο Αδαμόπουλος ήταν ορφανός από μητέρα, γιος δασκάλου και εγγονός παπά.
Ο Γ. Παυλίδης σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών βίωσε το ολοκαύτωμα και την ολοσχερή καταστροφή (1914) της πατρίδας του, της Φώκιας.Έμεινε ορφανός από πατέρα και μπήκε με τη μάνα του και τις δυο αδελφές του μέσα στο καράβι του Καρασούλη, για να σωθεί. Έφτασε «ξεβράκωτος»στη Θεσσαλονίκη, την εποχή που κηρύχθηκε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Από τα παλιά βαγόνια των τρένων μέσα στα οποία διέμεναν, μετακόμισαν σε νοικιασμένο σπίτι, ράβοντας σεντόνια για τη Στρατιά της Ανατολής. Άλλωστε τότε, όλη η Θεσσαλονίκη θησαύρισε, εξυπηρετώντας και καλύπτοντας όλες τις ανάγκες των πολυάριθμων και πολυποίκιλων (οι σύμμαχοι με στρατό από όλες τις αποικίες τους) στρατιωτών της Στρατιάς της Ανατολής. Ο Γ. Παυλίδης ανδρώθηκε στην κυριολεξία μέσα στα στρατόπεδα. Από τα δεκατέσσερα μέχρι τα δεκαεννιά, όλα τα χρόνια της εφηβείας του μπαινόβγαινε στα στρατόπεδα των συμμάχων, για δουλειά. Έμαθε και λίγα αγγλικά. Απέκτησε και μεγάλη αγάπη προς τις μηχανές. Το 1917, στη μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης κάηκε και πάλι το σπίτι τους, ολοσχερώς. Και άρχισαν πάλι από την αρχή…
Εν τω μεταξύ ο Αδαμόπουλος αφού τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο, γράφτηκε το 1912 στο κατώτερο τμήμα της Αβερωφείου Γεωργικής Σχολής Λάρισας. «Το κατώτερο τμήμα αποσκοπούσε στην πρακτική μόρφωση νέων προερχόμενων κυρίως από αγροτικές οικογένειες, με την παροχή στοιχειωδών γνώσεων γεωργίας και κτηνοτροφίας, για να μπορούν μετά την αποφοίτηση τους να επιδοθούν στην ιδιόχειρη καλλιέργεια μικρών κτημάτων. Η φοίτηση ήταν τριετής και όλοι οι μαθητές ήταν οικότροφοι. Οι του κατωτέρου τμήματος απαλλάσσονταν της καταβολής τροφείων και αυτό, όπως τονίστηκε και στην εισηγητική έκθεση, για να δοθεί η δυνατότητα φοίτησης και σε παιδιά φτωχών γεωργών, ενώ του ανωτέρου κατέβαλαν ετησίως 480 δρχ»[1] Όμως και στην περίπτωση αυτή υπήρχαν προβλήματα, γιατί σύμφωνα με τον αυστριακό διευθυντή Knuppe, η έναρξη της σχολής το 1911 ήταν πρόωρη, εφόσον δεν είχαν ολοκληρωθεί τα οικοδομικά έργα, δεν είχαν προμηθευτεί βασικά διδακτικά όργανα, δεν έγινε καμία εργασία εκμετάλλευσης του κτήματος, πράγματα που επηρέασαν την ομαλή λειτουργία της σχολής. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας ήταν η εμπόλεμη κατάσταση του 1912, οπότε επιτάχθηκε μέρος της γεωργικής σχολής. Την σχολική χρονιά 1912-1913 εγγράφηκαν στο κατώτερο τμήμα της σχολής μόνον πέντε μαθητές, ενώ το ανώτερο τριπλασίασε τους μαθητές του. Από τους πέντε, αποφοίτησαν μόνον τρεις, το σχολικό έτος 1914-1915. Αυτός με την μεγαλύτερη επίδοση ήταν ο Αδαμόπουλος Κωνσταντίνος, ο οποίος αποφοίτησε με άριστα 19,25. (Κανδήλα 2001).
Η επιστράτευση του 1919 και η Μικρασιατική εκστρατεία, έφερε τους δυο νέους άνδρες να συνυπηρετούν στον όρχο αυτοκινήτων [στρατιωτικός σχηματισμός που σε καιρό πολέμου φροντίζει για τον ανεφοδιασμό, τη συντήρηση και την επισκευή διαφόρων υλικών]. Μέσα στη δίνη του πολέμου γνωρίστηκαν και συνδέθηκαν με μια πολύ δυνατή φιλία. Στο Αϊδίνι ο δεκαεννιά χρόνος Παυλίδης γνώρισε και ερωτεύτηκε την ανήλικη τότε, δεκαεξάχρονη, Μαρίτσα Νικολαΐδου το γένος Δασκαλάκη, που ζούσε ορφανή με την ευκατάστατη γιαγιά της, η οποία ήταν μαία.
Με την ήττα του Ελληνικού Στρατού,το 1922, επέστρεψαν στην Ελλάδα. Ο Αδαμόπουλος δεν γύρισε πίσω στο όμορφο χωριό του αλλά ακολούθησε τον Παυλίδη. Μαζί έπιασαν δουλειά σαν οδηγοί στην γαλλική εταιρεία, τα φορτηγά της οποίας είχαν μισθωθεί, για την υλοποίηση της συνθήκης της Λωζάννης. Έμειναν στην Κοζάνη, έδρα της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων στη Δυτική Μακεδονία. Μετέφεραν με βαριά φορτηγά τους Τούρκους της Δ. Μακεδονίας στο λιμάνι του Βόλου και από εκεί έπαιρναν τους πρόσφυγες και τους εγκαθιστούσαν στα χωριά και στα σπίτια που άφηναν οι προηγούμενοι. Σε ένα τέτοιο ταξίδι, χάλασε το φορτηγό του Παυλίδη και αναγκάστηκε να διανυκτερεύσει στην ύπαιθρο έξω από το Προάστιο. Άναψε φωτιά για να ζεσταθεί. Παρατήρησε το έδαφος να καίγεται… Του ήρθε σαν αστραπή η ιδέα ότι κάτι πολύ σπουδαίο κρύβει μέσα της η Εορδαία γη. Την επόμενη κιόλας μέρα άρχισε τις έρευνες…
Εν τω μεταξύ, ο Παυλίδης έψαχνε μέσω του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, την αγαπημένη του Μαρίτσα. Την βρήκε μετά την ολοκλήρωση της Ανταλλαγής το 1924, στη Ροτόντα της Θεσσαλονίκης. Ο γάμος έγινε αμέσως και η προίκα που κουβάλησε ραμμένη μέσα στη φούστα της η γιαγιά - μαία ήταν ένας δίσκος χρυσά πεντόλιρα. Αυτή η δωρεά, έγινε «η μαγιά» για να ξεκινήσει ο Παυλίδης την επιχειρηματική του δραστηριότητα. Παράλληλα με τις έρευνες για τους λιγνίτες, αγόρασε μια πατόζα, από Θρακιώτες πρόσφυγες, οι οποίοι ήρθαν στην Ελλάδα σύμφωνα με τους όρους της Συνθήκης της Λωζάννης, με όλα τους τα υπάρχοντα (Νικ. Παυλίδης 2007). ‘Έτσι η Εορδαία ήταν από τις πιο προνομιούχες περιοχές ολόκληρης της Ελλάδας, διότι ο αλωνισμός γινόταν «δια της αλωνιστικής μηχανής του Παυλίδη» (Εφ. Επαρχιακή Φωνή 1929). Και τότε κυκλοφόρησε το σλόγκαν «Πατόζα Παυλίδης, τσιγάρα Παπαστράτος». (Παύλος Γκουγκουλάρας, Καρυοχώρι, 2020).
Ταυτόχρονα όμως και κάτι άλλο «ψηνόταν»… Η Σεβαστή, η μικρότερη αδελφή του Παυλίδη, δεν μπορούσε πλέον να κρύψει την εγκυμοσύνη της. Για τα ήθη εκείνης της εποχής, αυτό ήταν κάτι το εξωφρενικό. Ο δράστης ήταν ο αγαπημένος φίλος του Παυλίδη, ο Αδαμόπουλος, ο οποίος απαίτησε την μισή περιουσία για να την παντρευτεί. Έτσι έγινε συνέταιρος σε όλες τις επιχειρήσεις του Παυλίδη. Επικαλούμενος δε την μόρφωση που είχε, τακτοποιήθηκε στο γραφείο της εταιρείας «Γ. Παυλίδου – Κ. Αδαμοπούλου», που ήταν τότε στο παλιό πάρκο, [στον σημερινό πεζόδρομο, στη γωνία, απέναντι από το CafeMikel] και δεχότανε τις παραγγελίες. Αυτό μας επιβεβαιώνει ο κος Μιλτ. Δάλλας (2020), γαμπρός του Αδαμόπουλου. «Ο Παυλίδης ήταν αντικειμενικός. Προχωρούσε! Αυτός τα έκανε όλα. Ο Αδαμόπουλος ένας γραφιάς ήτανε...» Οι δυο οικογένειες μεγάλωσαν μαζί. Γέννησαν από πέντε παιδιά η κάθε μια. Αυξήθηκαν και πλήθυναν και απέκτησαν κύρος και επιρροή στην τοπική κοινωνία. Τα παιδιά τους μεγάλωσαν μαζί αγαπημενα.
Ο Γ. Παυλίδης πέθανε νωρίς (1947), σε ηλικία σαράντα επτά ετών. Πριν πεθάνει, πρόλαβε να σώσει από την πείνα 2.500 περίπου άτομα, από τα μαρτυρικά χωριά του Μεσόβουνου και των Πύργων, που ήταν κλεισμένα μέσα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης αιχμαλώτων Πτολεμαΐδας από τους Γερμανούς. Να περιθάλψει και να βοηθήσει δεκάδες άλλους που ήταν άρρωστοι, ανίκανοι, ανήμποροι. Να προσλάβει στο σπίτι του υπαλλήλους, χωρίς να τις έχει πραγματικά ανάγκη αλλά, γιατί αυτές είχαν απόλυτη ανάγκη. Να έχει στρωμένο τραπέζι, καθημερινά, για τους φαντάρους που πήγαιναν ή επέστρεφαν από το μέτωπο, για τον κάθε χωρικό που ερχόταν στην πόλη, για τον κάθε πεινασμένο. Ο Αβραάμ Ηλιάδης ακόμα το λέει : « Πεινούσαμε… στο σπίτι δεν είχαμε τίποτα για να φάμε. Πηγαίναμε επίσκεψη στου Παυλίδηγια φαγητό. Εκείνο το τεράστιο τραπέζι από φορμάικα ήταν πάντα στρωμένο. Πηγαίναμε για να χορτάσουμε…».
Ο Αδαμόπουλος με τα ανήλικα παιδιά του Παυλίδη δεν κατάφεραν να κρατήσουν την εταιρεία Λιγνιτών Πτολεμαΐδας αλλά ούτε και να πετύχουν μια καλή συμφωνία αποζημιώσεως με τον Μποδοσάκη. Ήταν η εποχή των δοσιλόγων, της κλεψιάς, της ψευτιάς και της ατιμίας. Οι δυο όμως αυτές οικογένειες και τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους παρέμειναν τίμιες και αξιοπρεπείς.
Μιράντα Παυλίδου
Εκπαιδευτικός
[1] Ι. Κανδήλα (2001). Η Αβερώφειος Γεωργική Σχολή Λάρισας Συμβολή στην ιστορία της γεωργικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης.
