Λέξεις και φράσεις της Ποντιακής διαλέκτου με ρίζες από την αρχαιοελληνική διάλεκτο | 1.Επάτνα 2.Επέμνεν 3.Εφήνα 4.Κορμόπομ 5.Ψυμ’ 6.Εδέβανε (της Δέσποινας Μιχαηλίδου - Καπλάνογλου)
Η επιλογή των λέξεων της Ποντιακής διαλέκτου που εμφανίζονται στον τίτλο της σημερινής δημοσίευσης αντλήθηκαν από το τραγούδι ‘Πατρίδαμ’ (πάντα θυμάμαι και πονώ ).
Είναι ένα ακόμη τραγούδι υ στην Ποντιακή διάλεκτο που εκφράζει τον διακαή πόθο όλων των Ποντίων αλλά και των υπολοίπων Ελλήνων που το 1922 εγκατέλειψαν την πατρίδα τους αναγκαστικά για να γλυτώσουν τις εξορίες και την ζωή τους από τις δολοφονικές επιθέσεις των Οθωμανών και στην συνέχεια το 1923 σε εφαρμογή της Συνθήκης της Λωζάνης να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους χωρίς δικαίωμα επιστροφής στα πάτρια εδάφη. Η φωτογραφία που αναρτήσαμε απεικονίζει το χωριό των γονιών μου στο Κάρς, το Γιαλαούτσαμ, που το επισκέφθηκε πρόσφατα ο αδελφός της μητέρας μου Βαγγέλης Τσαχουρίδης ,όνειρο απραγματοποίητο για τις αδελφές του και όχι μόνον .
ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ
‘Πατρίδαμ’
Πάντα θυμούμαι και πονώ τι Πάτριδας τον τόπον
Ο νουσ' ειμ' επέμνεν εκεί κι αδά έν το κορμόπομ (δις)
Πατρίδα μ' ξαν' πατρίδαμ.'Άλλο εσέν ξάει κι είδα
Ας επάτνα τα χώματα ς' Κι εκεί την ψυμ' εφήνα (δις)
Το Πόντο ερωθύμεσα τι πατρίδας το χώμα
Ατόσα χρόνε εδέβανε κι ενέσπαλα ακόμα (δις)
Πατρίδα μ' ξαν' πατρίδαμ'. Άλλο εσέν ξάει κι είδα
Ας επάτνα τα χώματα ς' κι εκεί την ψυμ' εφήνα (δις)
ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Πατρίδα μου
Πάντα θυμάμαι και πονώ της πατρίδας μου τον τόπο.
Το μυαλό μου έμεινε εκεί και εδώ είναι το κορμί μου.
Πατρίδα μου και ξανά πατρίδα μου Άλλο εσένα καθόλου δεν είδα.
Ας πατούσα τα χώματα σου και εκεί την ψυχή μου να άφηνα.
Τον Πόντο επιθύμησα της πατρίδας μου το χώμα.
Τόσα χρόνια περάσαν και δεν σε ξέχασα ακόμη.
Πατρίδα μου και ξανά πατρίδα μου άλλο καθόλου δεν σε είδα.
Ας πατούσα τα χώματα σου και εκεί την ψυχή μου να άφηνα.
************************************************************************/
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ
1, Επάτνα
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη :Πατώ ,πάτος
Ετυμολογία : Πατώ < πάτος = μονοπάτι, πατημένος τόπος > πότος, πάτος
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Πατούσα.
Συγγενικές λέξεις : Περιπατώ ,τσαλαπατώ, στραβοπατώ, πατόκορφα.
============================================================
2.Επέμνεν
Προέρχεται από την συνθεση 2 αρχαιοελληνικων λέξεων : από + μένω
Ετυμολογία : απομένω < Ελληνιστική κοινή απομένω < από +μένω
απομένω .
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : απομένω μένω ως υπόλειμμα ,
ως υπόλοιπο
Συγγενικές λέξεις : απομένω, αναμένω. εναπομένω .
============================================================
3. Εφήνα
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη :
Ετυμολογία : Αφήνω μελλ, αρχ. Αφίημι = Από+ιημι
Πάρεσις , Παρίημι ,= Παρά + Ιημι
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Αφήνω
Συγγενικές λέξεις : ἄφεμα , ἀφέσιμος .αφέψημα . ·===========================================================
4 Εδέβανε
Προέρχεται από την ην σύνθεση των αρχαιοελληνικών λέξεων : Δια + βαίνω
– Διά Είναι πρόθεση που δηλώνει: διέλευση (π.χ, θα ταξιδέψομε διά ξηράς ,
διά βίου εκπαίδευση. όργανο, μέσο, τρόπο. )
- Βαίνω : Βαίνω < αρχαία ελληνική βαίνω ... α' ενικ. βαίνω, έβαινα, θα βαίνω, να βαίνω, βαίνοντας. β' ενικ. βαίνεις, έβαινες, θα βαίνεις, να βαίνεις ..
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Περνώ, διασχίζω
Συγγενικές λέξεις : Αδιάβατος, διάβα, διάβαση κατεβαίνω αποβαίνω
============================================================
5. Κορμόπομ
Προέρχεται από την σύνθεσή των αρχαιοελληνικών λέξεων : κορμί +εμου
Ετυμολογία : κορμί < μεσαιωνική ελληνική κορμί(ν) < Ελληνιστική κοινή κορμίον < αρχαία ελληνική κορμός
Εμου <
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : κορμάκι μου
Συγγενικές λέξεις : Κορμός,κορμάρα
============================================================
6. Ψυμ’
Προέρχεται από την σύνθεση των αρχαιοελληνικών λέξεων :Ψυχή + εμού
Ετυμολογία :
Ψυχή: Ψυχή < ψύχω
Εμού: Εμού (αντωνυμία) < Αρχαία Ελληνική εμού
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : ψυχή μου, πνοή, φύσημα που παραπέμπει στην ψυχή και την ψύξη
Συγγενικές λέξεις : Ψυχούλα
============================================================
Δείτε το video με το τραγούδι Πατρίδαμ’ - Πάντα Θυμούμαι και πονώ
https://www.youtube.com/watch?v=E27ohlk26qU
ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΘΕΩΔΟΡΟΣ -: ΠΑΝΤΑ ΘΥΜΟΥΜΑΙ ΚΑΙ ΠΟΝΩ ΣΤΙΧΟΙ ΜΟΥΣΙΚΗ-ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΑΣΚΑΛΙΔΗΣ PEXLIVAN GIORGIS KIRIAKIDIS DRAMA
