Ταξίδι στο χρόνο με το Τραίνο της Καλαμπάκας (5ο Μέρος)

Συντάχθηκε στις 13 Απριλίου 2021.

Περιεχόμενα 5ου μέρους: |Τα εργατικά στο Νομό Κοζάνης| Η Ληστοκρατία| Ο Λήσταρχος καπετάνιος Φώτης Γιαγκούλας.

Συνέχεια από το 4ο Μέρος

Τα εργατικά στο νομό Κοζάνης

Οι καπνεργάτες

Ενώ η αστική τάξη και οι προύχοντες στην Κοζάνη έχουν κυριευθεί από χορομανία η εργατιά δεν ξέρει τι θα πει χοροεσπερίδα και γλέντι. Δουλεύει από νύχτα σε νύχτα, όταν έχει δουλειά, κι αυτό για ένα ξεροκόμματο.

Στη Σιάτιστα και στην Κοζάνη λειτουργούν αρκετά καπνομάγαζα. Οι καπνεργάτες, σε ότι αφορά τις αμοιβές τότε, ήταν η ελίτ της εργατικής τάξης. Ειδικότερα οι εξειδικευμένοι, οι ντεγκτζήδες. Παρόλα αυτά υπάρχουν διαμαρτυρίες διότι οι Κοζανίτες καπνεργάτες παίρνουν μικρότερα μεροκάματα σε σχέση με τους συναδέλφους τους στην Θεσσαλονίκη, στην Ξάνθη και στην Καβάλα που κατάφεραν να συνδέσουν τα μεροκάματα τους με την αξία της αγγλικής λίρας.

Εικόνα 1. Επεξεργασία καπνού

Συγκεκριμένα οι ντεγκτζήδες στην Κοζάνη παίρνουν 80 δραχμές ενώ στην υπόλοιπη Χώρα παίρνουν 103. Οι πασταλτζήδες (γυναίκες και άντρες) στην Κοζάνη παίρνουν 10 έως 20 δραχμές ενώ στη Θεσσαλονίκη παίρνουν 36 έως 40 δραχμές. Μετά από διαμαρτυρίες τα μεροκάματα εξισώθηκαν σύμφωνα και με των άλλων καπνεργατών. [1]

Στην Κοζάνη και στη Σιάτιστα υπάρχουν αντίστοιχα συνδικάτα καπνεργατών με σημαντική μάλιστα δράση. Οι καπνεργάτες της Κοζάνης και της Σιάτιστας με 60 υπογραφές διαμαρτύρονται για την απόφαση της κυβέρνησης να εξάγει καπνά ανεπεξέργαστα. Αυτό το ζήτημα έχει ξεσηκώσει τους καπνεργάτες όλες της Χώρας. Στην Καβάλα την προηγούμενη χρονιά υπήρξαν τρεις νεκροί γι αυτό το ζήτημα.

Γουνεργάτες

Οι γουνεργάτες της Καστοριάς έχουν πολύ χαμηλά μεροκάματα. Για τρεις μήνες που υποτίθεται ότι μαθαίνουν τη δουλειά δεν πληρώνονται καθόλου και μετά τα μεροκάματά τους δεν ξεπερνούν τις 20 δραχμές. Οι ώρες εργασίας κυμαίνονται από 10 έως 14 ημερησίως. Οι συνθήκες εργασίας είναι άθλιες.

Εικόνα 2 . Το μεροκάματο 20 δραχμές όταν το ψωμί από 7 δραχμές που είχε η οκά τον Γενάρη πήγε στις 9,20 τον Δεκέμβρη

Η παιδική εργασία

Μεγάλη εκμετάλλευση γίνεται και στα νέα παιδιά όπως καταγγέλλει κάποιος καπνεργάτης. Παρότι υπάρχει εγκύκλιος που απαγορεύει την εργασία σε νέους κάτω των 17 ετών οι εργολάβοι παίρνουν παιδιά 10-12 και 14 ετών και δε φτάνει που τα ξεζουμίζουν στη δουλειά αλλά καθημερινά τα δέρνουν και από πάνω. Και όλα αυτά μπροστά στα μάτια των αστυνομικών και των εκπροσώπων της δικαιοσύνης. Τα παιδιά αυτά δουλεύουν 12 έως 14 ώρες και παίρνουν 6 έως 10 δραχμές ημερησίως. [2]        

Η Ληστοκρατία στη Δυτική Μακεδονία

Είναι η περίοδος που «ανθεί» η ληστοκρατία σε όλη την Ελλάδα. Στην Περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας δρουν πολλές συμμορίες κα έχουμε τακτικά ληστείες και απαγωγές μελών εύπορων οικογενειών για διεκδίκηση λύτρων. Η ληστεία μετά φόνου είναι σύνηθες φαινόμενο. Μερικά δημοσιεύματα της εποχής είναι ενδεικτικά της κατάστασης.

«Στη γέφυρα της Βρογγίστης της περιφερείας Ανασελίτσης, πέντε ληστές σταμάτησαν ένα αυτοκίνητο και λήστεψαν όλους τους επιβάτες. Ο Γεώργιος Καραγιάννης που αρνήθηκε να παραδώσει το Βαλάντιό του τον σκότωσαν επί τόπου» [3]

«Ανακοινούται ότι κατόπιν ενεργειών της χωροφυλακής Κοζάνης ανεκαλύφθησαν και συνελήφθησαν οι δράσται της ληστείας μετά φόνου εν Χαιδαρλή οίτηνες δεν είναι άλλοι από τους αδερφούς Σαντορίτη.» [4]

Εικόνα 3. Σέρβοι ληστές παραδίνονται στην Κοζάνη

Και σαν να μην έφθαναν οι εγχώριες συμμορίες δρούσαν και εισαγόμενες από τα γειτονικά Βαλκανικά κράτη. Μία από αυτές που είχε μέλη Σέρβους ληστές παραδόθηκε τον Δεκέμβρη του 1925 στη χωροφυλακή Κοζάνης.

Ο Λήσταρχος καπετάν Φώτης Γιαγκούλας

Μεγάλο ιστορικό γεγονός για την Περιοχή αλλά και ολόκληρη τη Χώρα είναι η εξόντωση στις 20 Σεπτεμβρίου 1925, ημέρα Κυριακή, του λήσταρχου καπετάν Φώτη Γιαγκούλα και των συντρόφων του Πάντου Μπαμπάνη και Κώστα Τσιαμήτα.

Η ιστορία του Φώτη Γιαγκούλα και της συμμορίας του είναι μεγάλη. Τόσο μεγάλη που ξεφεύγει ακόμα και από τα σύνορα της Χώρας. Κυκλοφορούν πολλές ηρωικές ιστορίες, άλλες αληθινές, άλλες ψεύτικες και άλλες παραφουσκωμένες.

Δεν χωνεύει τους παπάδες, τους χωροφύλακες, τους στρατιωτικούς και τους πλούσιους. Μεγαλύτερο ατόπημα θεωρεί την προδοσία και τιμωρεί με ανατριχιαστικά βασανιστήρια τους καταδότες. Είναι ευφυής, απρόβλεπτος, ριψοκίνδυνος, σκληρός και αδίστακτος. Δε λογαριάζει την ανθρώπινη ζωή, σκοτώνει με το παραμικρό και με φρικιαστικούς τρόπους. Βρίσκεται πάντα ενάντια σε κάθε εξουσία. Κυνηγάει τους τσιφλικάδες, τους μεγαλοτσελιγκάδες και βοηθάει τους φτωχούς και τα ορφανά. Προικίζει φτωχά κορίτσια και πολλά ακόμη. Είναι ένας μύθος, ένας σούπερ ήρωας της εποχής.

Εικόνα 4. Οι δύο όψεις του καπετάν Φώτη Γιαγκούλα

Η ιστορία του Γιαγκούλα έχει γραφτεί και μάλιστα σε πολλές παραλλαγές. Υπάρχουν πολλές αντιφατικές και αντικρουόμενες εκδοχές για τη δράση του. Σχεδόν όλες οι εφημερίδες των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης δημοσιεύουν, πριν και μετά τον θάνατό του, καθημερινά, σε συνέχειες, ιστορίες που δήθεν τις διηγήθηκαν σε κάποιο συνεργάτη τους κάποιοι συγχωριανοί, κοντοχωριανοί, σύντροφοι κλπ.

Άλλες έχουν κάποια αληθινά στοιχεία και γύρω από αυτά πλάθουν και πολλά φανταστικά και σε άλλες απλά η εφημερίδα συνεργάζεται με έναν καλό σεναριογράφο. Με λίγα λόγια την εποχή εκείνη οι ιστορίες του Γιαγκούλα «πουλούσαν» γι αυτό και υπήρχαν σε αφθονία.

Ήταν όμως και ο ίδιος ο Φώτης Γιαγκούλας μια περίεργη και αντιφατική προσωπικότητα. Τη μια μέρα φορούσε τη φουστανέλα, τα φυσεκλίκια και έσφαζε ανθρώπους με την «Παρδάλα» που ήταν το αγαπημένο του γιαταγάνι και την επόμενη ντυνόταν με βάση την τελευταία λέξη της μόδας, της εποχής και δειπνούσε στο Κολονάκι με κυρίες της «υψηλής κοινωνίας».

Την μια μέρα κομμάτιαζε κάποιον που θεωρούσε προδότη και κρεμούσε τα κομμάτια του στα δένδρα και την επομένη συγκινούνταν και έδινε μόνος του «δικαιοσύνη» όταν ένας τσιφλικάς προσπαθούσε να ατιμάσει μια φτωχή κοπέλα.

Εικόνα 5. Ο Γιαγκούλας ταξιδεύει με τρένο από το Σόροβιτς (Αμύνταιο) προς τη Θεσσαλονίκη

Το ένα βράδυ χόρευε με ζουρνάδες και νταούλια στο δάσος και την επόμενη γοητεύονταν ακούγοντας Μπετόβεν στο πιάνο και μάλιστα στο καλύτερο ξενοδοχείο της Θεσσαλονίκης. Ήταν γεννημένος καβαλάρης σε άλογο αλλά ταξίδευε συχνά και με αυτοκίνητο, με τρένο και με ατμόπλοιο.  Πολλές φορές υπέγραφε στα Γαλλικά και σε κάποιες εφημερίδες γράφτηκε ότι τα μιλούσε κιόλας.   

Όταν τον σκότωσαν ήταν 26 χρονών και είχε ήδη στο “ενεργητικό” του 40 φόνους και άπειρες ληστείες.

Να ξεχωρίσεις τον μύθο από την αλήθεια και να γράψεις όλη την ιστορία του Γιαγκούλα είναι πολύ δύσκολο γι αυτό θα προσπαθήσουμε, όσο γίνεται μέσα από μαρτυρίες να δώσουμε κάποια βιογραφικά στοιχεία, το ξεκίνημα και τις τελευταίες του στιγμές, όπως μας τις περιγράφουν οι εφημερίδες της εποχής.

Συνεχίζεται….

Γράφει ο «Ο θερμαστής»

ΠΗΓΕΣ

1.      Ριζοσπάστης 9/11/1925

2.      Ριζοσπάστης 8/7/1925

3.      ΦΩΣ 23/2/1925

4.      ΦΩΣ 29/11/1925

ΕΙΚΟΝΕΣ

1.      Η πρωτοπόρα δράση των καπνεργατριών στον Μεσοπόλεμο – Εφημερίδα ΠΡΙΝ

2.      ΣΚΡΙΠ 15/1/1925 και 25/12/1925

3.      ΦΩΣ 17/12/1925

4.      ΕΘΝΟΣ 23/9/1925

5.      ΕΘΝΟΣ 3/4/1925