Ιράν: Ιστορίες η μια μέσα στην άλλη (του Θανάση Σκαμνάκη)
Σαν τις ιστορίες της Ανατολής. Η μια μπαίνει στην άλλη και μπλέκει το παρελθόν με το παρόν σε μια δοκιμασία της σκέψης και της πράξης.
Σε ένα πολύ σπουδαίο μυθιστόρημα που προέρχεται από την Παλαιστίνη (Ελίας Χούρι –γέννημα Λιβανέζος, θρέμμα Παλαιστίνιος, λέει ο ίδιος- Η πύλη της άμμου εκδ. Καστανιώτη) αναφέρεται: «Θεωρείς λοιπόν, όπως κι εγώ επίσης, ότι δεν δολοφονούμε τα παιδιά μας κι έπειτα τα πετάμε κάτω από τα δέντρα. Προτιμάς να είναι όλα ξεκάθαρα και απλά. Ο θύτης είναι καθορισμένος και το θύμα επίσης. Από εμάς απομένει να αποδώσουμε δικαιοσύνη. Αλλά όχι, δυστυχώς, τα πράγματα δεν ήταν απλά – άσπρο και μαύρο, αυτοί κι εμείς. Υπήρχε κάτι διαφορετικό που δυσκόλευε την αλληλοκατανόησή μας».
Και μ’ αυτά τα εφόδια σκέψης πάμε στο Ιράν που βρίσκεται σε αναβρασμό.
Το σημερινό καθεστώς των μουλάδων είναι αντιδραστικό, αυταρχικό, θεοκρατικό. Βαθύτατα ταξικό. Κι αυτά δεν αποσύρονται εξ αιτίας του αντιαμερικάνικου προσανατολισμού του, όσο κι αν είναι κρίσιμο μέγεθος στη διεθνή σκακιέρα.
Η δολοφονία της Μάχσα Αμίνι, όπως και οι δολοφονίες διαδηλωτριών που ακολούθησαν, αποδεικνύουν τα πιο πάνω και προκαλούν αλυσίδα αντιδράσεων, μέσα και έξω από τη χώρα.
Αντιπαρέρχομαι τη θύελλα των δυτικών μέσων ενημέρωσης και των όσων τα ακολουθούν που επιλέγουν συστηματικά και χωρίς καμιά αιδώ για ποια κινήματα αξίζουν την ευαισθησία τους (και ευαισθησία μας) και ποια όχι, ανάλογα με την προέλευση του δράστη. Οι διαχρονικές σφαγές των Αμερικανών, δεν τυχαίνουν ποτέ μιας παρόμοιας ή έστω μιας σχετικής προβολής.
Εμείς δεν ανήκουμε και δεν υποτασσόμαστε ούτε στα μέσα προπαγάνδας ούτε στη λογική και τις μεθόδους τους. Δεν πρέπει δηλαδή.
Και συνεπώς έχουμε δικαίωμα και υποχρέωση να υπερασπιζόμαστε τα δημοκρατικά δικαιώματα, τους εξεγερμένους και τις εξεγέρσεις παντού όπου ξεσπούν. Ταυτόχρονα καλούμαστε να λύνουμε δύσκολες εξισώσεις, καθώς συχνά μυστικές υπηρεσίες, πράκτορες, αντιδραστικές δυνάμεις υπονομεύουν τα κινήματα και τα χρησιμοποιούν για δικούς τους σκοπούς. Πολλές φορές με επιτυχία.
Και για να μην παίζουμε το ρόλο του «χρήσιμου ηλίθιου» σε ένα γήπεδο και έναν αγώνα που έχουν επιλέξει οι άλλοι, οι οποίοι έχουν επί πλέον μαζί τους και το διαιτητή, καλό θα είναι να κρατάμε τα μάτια μας και το μυαλό μας ανοιχτά.
Το ότι στο Ιράν καιροφυλακτούν και ενεργοποιούνται ταυτόχρονα δυνάμεις που εξελίσσουν τα δικά τους σχέδια, και πρωτίστως οι αμερικάνικες μυστικές υπηρεσίες – ιδιαίτερα σήμερα όταν η αμφισβητείται η παγκόσμια ηγεμονία των ΗΠΑ- είναι πέραν αμφιβολίας. Αυτό όμως δεν αλλάζει την ανάγκη του εκδημοκρατισμού, ούτε τη σημασία των μεγάλων κινητοποιήσεων. Οφείλουμε να είμαστε με εκείνα τα ρεύματα, όσο αδύναμα ή αντιφατικά κι αν είναι, που επιδιώκουν ανατροπές από το λαό και προς τα αριστερά.
Ας το κοιτάξουμε και με μια άλλη ματιά. Αν ζούσαμε εμείς στο Ιράν τι θα λέγαμε, καλώς μας βάζετε φυλακή, καλώς μας υποχρεώνετε στη μαντήλα, αρκεί που είσαστε αντιιμπεριαλιστές; Παράλογο δεν ακούγεται;
Στο κάτω-κάτω ο καλύτερος τρόπος, ο μόνος, για να δικαιώσουν τον αντιιμπεριαλισμό τους οι κυβερνώντες και να φράξουν πραγματικά το δρόμο στον ιμπεριαλισμό είναι η δημοκρατικοποίηση της κοινωνίας.
Αλλά επειδή το παρελθόν δεν είναι μια μακρινή υπόθεση και η ιστορία υπεισέρχεται στο παρόν με ποικίλους τρόπους, καλό είναι να θυμηθούμε πράγματα που ξεχάστηκαν ή αποσιωπήθηκαν και συνιστούν χρήσιμο εργαλείο στη γνώση.
Όταν ξεκίνησε ο 20ος αιώνας και λίγο πριν ξεκινήσει ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος, ο Πρώτος Λόρδος του Βρετανικού Ναυαρχείου, ο υπουργός Ναυτικών δηλαδή, αποφάσισε να μετατρέψει τα ατμοκίνητα πλοία του βρετανικού ναυτικού σε πετρελαιοκίνητα και προώθησε την εξαγορά από τη βρετανική κυβέρνηση του 51% της νέας Αγγλοπερσικής Εταιρείας Πετρελαίου. Λίγα χρόνια νωρίτερα η εταιρεία είχε εντοπίσει κοιτάσματα στο Ιράν.
Το 1941 αγγλικός και σοβιετικός στρατός κατέλαβαν το Ιράν, το οποίο ερωτοτροπούσε με τους ναζί. Από τους δρόμους και τα αεροδρόμια του Ιράν οι Αμερικανοί προμήθευσαν πολεμικό υλικό αξίας 18 δισ. δολαρίων στην ΕΣΣΔ.
Στη συνέχεια οι Βρετανοί ήταν οι αφέντες της χώρας. Τα έσοδα από το πετρέλαιο που έπαιρναν ήταν διπλάσια από εκείνα που εισέπραττε το Ιράν. Το Ιράν ζητούσε ίσο μερίδιο αλλά οι Βρετανοί αρνούνταν. Οπότε το ιρανικό κοινοβούλιο τον Απρίλιο του 1951 αποφάσισε την εθνικοποίηση των πετρελαίων της χώρας. Μετά από λίγες μέρες ο Μοχαμάντ Μοσαντέκ, που υπερασπιζόταν τα εθνικά συμφέροντα, έγινε πρωθυπουργός της χώρας. Οι βρετανοί επέβαλαν διεθνές μποϊκοτάζ στο ιρανικό πετρέλαιο, τα βρετανικά σκάφη «άραξαν» ανοιχτά των ιρανικών ακτών και κατέστρωσαν σχέδια, υπό την ηγεσία του Τσώρτσιλ που ξανάγινε πρωθυπουργός, για κατάληψη των πετρελαιοπηγών και των διυλιστηρίων. Επικράτησε το σχέδιο του πραξικοπήματος.
Στις 26 Νοεμβρίου 1952 σε σύσκεψη που έγινε στην Ουάσιγκτον, Αμερικανοί και Βρετανοί πράκτορες σχεδίασαν το πως θα ανατρέψουν τον Μοσαντέκ.
Εστάλη στο Ιράν ο Κέρμιτ (Κιμ) Ρούσβελτ, ο οποίος είχε προηγούμενη «επιτυχή» θητεία στην Τεχεράνη. Εξαγόρασαν την υποστήριξη χαμηλόβαθμων πολιτικών αξιωματούχων, ιερέων, κακοποιών και συμμοριών οι οποίες διέλυαν τις συγκεντρώσεις του κομμουνιστικού κόμματος Τουντέχ.
Το Μάιο του 1953 άρχισε η δράση. Το σχέδιο περιλάμβανε μια τρομοκρατική ομάδα, όπως χαρακτηρίζεται σε μελέτη της CIA, θρησκευτικά φανατικών η οποία θα απειλούσε τον Μοσαντέκ και τους υποστηρικτές του. Οι «Πολεμιστές του Ιράν», όπως ονομάστηκαν, θα έκαναν και επιθέσεις εναντίον θρησκευτικών ηγετών, με τρόπο που να δημιουργείται η εντύπωση πως είναι οι κομμουνιστές αυτοί που προβαίνουν στις πράξεις. Η CIA σχεδίασε και τύπωσε φυλλάδια και αφίσες και διοχέτευσε στον ιρανικό τύπο κάμποσες χιλιάδες δολάρια.
Το σχέδιο θα ολοκληρωνόταν με ένα κλασικό στρατιωτικό πραξικόπημα και εξαγορά βουλευτών που θα έδιναν επίφαση νομιμότητας.
Τα χαράματα της 16ης Αυγούστου εκδηλώθηκε το πραξικόπημα που κατέληξε σε φιάσκο. Ο Κιμ και η υπηρεσία δεν σταμάτησαν. Απλώς τροποποίησαν το σχέδιο.
Τη νύχτα της ίδιας μέρα οι πράκτορες του σταθμού της CIA με εφόδιο 50.000 δολάρια συγκρότησαν ένα πλήθος που παρίσταναν τους κομμουνιστές και άρχισαν να κάνουν βανδαλισμούς. Τα μέλη του Τουντέχ ενώθηκαν αρχικά μαζί τους αλλά εν συνεχεία κατάλαβαν την προβοκάτσια και προσπάθησαν να διαλύσουν τη συγκέντρωση.
Στις 19 Αυγούστου συμμορίες πληρωμένες από τους πράκτορες συγκεντρώθηκαν στην Τεχεράνη.
«Όλα ξεκίνησαν με τη διαδήλωση των μελών ενός γυμναστηρίου. Επρόκειτο για φουσκωτούς τραμπούκους που είχαν στρατολογηθεί από τη CIA ειδικά για την περίσταση. Σύντομα οργανώθηκε μια ογκώδης διαδήλωση υπέρ του Σάχη και εναντίον του Μοσαντέκ… Δυο από τους διαδηλωτές ήταν θρησκευτικοί ηγέτες. Ο ένας ο Αγιατολάχ Αχμέτ Κασανί και ο άλλος, ηλικίας πενήντα ενός ετών Αγιατολάχ Ρουχολάχ Μουσαβί Χομεϊνί, ο μετέπειτα ηγέτης του Ιράν». (Όπως λένε τα αρχεία της υπηρεσίας).
Σύμφωνα με τα αρχεία της CIA ο Ρούσβελτ διηύθυνε όλη την επιχείρηση και κατεύθυνε τις ομάδες των εμμίσθων για να καταλάβουν τα καίρια σημεία και το σπίτι του Μοσαντέκ και να συλλάβουν τον ίδιο.
Έτσι έγινε το πραξικόπημα του 1953 που εγκατέστησε το Σάχη στην εξουσία και μέσω αυτού τη CIA. Ο Σάχης έγινε ο βασικός κρίκος της αμερικάνικης πολιτικής στον ισλαμικό κόσμο. Λένε χαρακτηριστικά πως ο άμεσος καθοδηγητής του ήταν ο εκάστοτε σταθμάρχης της CIA στην Τεχεράνη.
Αυτή είναι λοιπόν μια ιστορία πρακτόρων, εξαγορών, τραμπούκων, προβοκατσιών και όλων των πράξεων που οι λιγότερο πληροφορημένοι αποκαλούν απαξιωτικά «πρακτορολογία» όταν προσπαθείς να ερμηνεύσεις και κάποια σημερινά συμβάντα.
Τα στοιχεία και τα παραθέματα τα άντλησα από το βιβλίο του Tim Weiner Η ιστορία της CIA, εκδόσεις Γκοβόστη. Πρόκειται για μια μελέτη που βασίζεται σε προσωπική γνώση του συγγραφέα–δημοσιογράφου στηριγμένη και σε μαρτυρίες πρωταγωνιστών, όσο και σε αποχαρακτηρισμένα αλλά και άλλα αρχεία της αμαρτωλής υπηρεσίας.
Η συνέχεια είναι πιο γνωστή. Το 1979 έγινε επανάσταση στην οποίας κυριάρχησαν οι μουλάδες και εγκατέστησαν ένα θρησκευτικό, σκοτεινό αλλά αντιαμερικάνικο καθεστώς.
Επανέφερα στη μνήμη παλιά συμβάντα στον ίδιο χώρο θέλοντας κυρίως να πω πόσο πιο περίπλοκα από όσο εμφανίζονται είναι τα πράγματα, και κυρίως οι μεγάλες κινητοποιήσεις, που ενεργοποιούν ποικίλες δυνάμεις, οι οποίες επιδιώκουν συχνά εντελώς αντίθετους στόχους, αλλά συμπορεύονται στους δρόμους διεκδικώντας αλλαγή του καθεστώτος. Δεν είναι εδώ σαν εμάς την εποχή της χούντας όπου οι διαμαρτυρόμενοι συνενώνονταν στο σύνθημα Κάτω η χούντα, αν και είχαν διαφορετικά σχέδια για το μετά.
Οι προοδευτικές και επαναστατικές δυνάμεις σε κάθε περίπτωση δικαιώνουν το όνομα και την ύπαρξή τους πρωταγωνιστώντας, με γνώση και συνείδηση και με τη δική τους σημαία, σε αυτά τα γεγονότα.
Αν τα πολιτικά υποκείμενα μιας προοδευτικής αλλαγής απουσιάζουν ή είναι αδύναμα και κατακερματισμένα η κάθε εξέγερση μπορεί να εξελίσσεται στο αντίθετο της επιθυμίας της. Ας θυμηθούμε τι έγινε με την αραβική άνοιξη.
Αυτό όμως είναι και εκείνο που ωριμάζει τις επαναστατικές αναζητήσεις. Αν και η ωρίμανση αυτή μπορεί καμιά φορά (ή και συχνά) να στοιχίζει ακριβά.
Και κυρίως να αργεί!
ΠΗΓΗ: www.kommon.gr
