Περι-διαβάζοντας_2 Νίκος Κούνδουρος: Γράμματα από την Κριμαία, εκδ. ΑΓΡΑ (γράφει ο Παύλος Μουρουζίδης)

Συντάχθηκε στις 19 Ιανουαρίου 2025.

Περι-διαβάζοντας_2   

Διαβάζω την αλληλογραφία του Ν. Κούνδουρου προς τη σύζυγό του Σωτηρία, με τίτλο «Γράμματα από την Κριμαία», ένα μικρό βιβλίο από τις εκδόσεις Άγρα. Γράμματα ερωτικά, μεγάλης τρυφερότητας και ομορφιάς, με τις αγωνίες του για το καλλιτεχνικό του όραμα και τις προσδοκίες του. Η πρωτοπρόσωπη εξομολογητική γραφή του Ν.Κ. θέλγει, αφοπλίζει με την ειλικρίνεια και την τρυφερότητα του αναστοχασμού της. Γράφει:

Ο «Byron» θέλει να είναι ένα τραγούδι, μια ελεγεία για την απελπισία και για το θάνατο, ένα δοξαστικό στην αγωνία του ανθρώπου να τα βγάλει πέρα με τη ζωή του και με τις ζωές των άλλων… Είμαι αισιόδοξος και γεμάτος χαρά και περηφάνια για την ταινία που χτίζεται εδώ, στέρεη σαν τοίχος, τούβλο στο τούβλο, πέτρα στην πέτρα. Σε σκέφτουμαι συνέχεια, όλες τις ώρες που η φούρια της δουλειάς μ’ αφήνει να σκεφτώ. (σελ.42)

Ακόμα και η τραυματική ανάμνηση των χωροφυλάκων που καταζητούν το δραπέτη πατέρα του στο πατρικό σπίτι, περιγράφεται γλυκά και ήπια: ο πατέρας μου, που τους την είχε φέρει όμορφα-όμορφα (δραπετεύοντας).

Οι σπουδαίες προσωπικότητες, οι μεγαλόψυχοι άνθρωποι αγαπάνε μεγαλόψυχα και καθολικά, χαμηλώνοντας-όχι περιορίζοντας, το βλέμμα:

Εσένα σ’ αγαπώ βαθιά και σταθερά, μ’ εκείνη τη γαλήνη που αγαπάμε τα ασάλευτα πράγματα, τα σπίτια, τους πεθαμένους, κι ότι άλλο δεν μπορεί πια να μας φύγει, να το χάσουμε. Κι όμως είσαι εκεί, εδώ, παντού, ζωντανή και ζωηρή και γελαστή, μικρό κορίτσι και μαζί όμορφη γυναίκα, με όλα τα προικιά που σου χάρισε η φύση, και τ’ άλλα, που τα κέρδισες μόνη σου, και ξέρεις τι θαυμασμό έχω και για τα πρώτα και για τα δεύτερα… λουσμένη τις ομορφιές σου, ανεβοκατεβαίνεις την πέτρινη σκάλα που δένει το σπιτάκι μας του κήπου με την αυλή και την κουζίνα και σκέφτεσαι τι ωραία να ‘τανε εδώ κι ο Νίκος να ζωγραφίζει τις πρωινές πέτρες του της θάλασσας… Αν πετύχει το πραξικόπημα, εδώ θα γυρίσει ο χρόνος πίσω, και δεν θα είναι μόνο για τούτη την κλυδωνιζόμενη χώρα. Πάνω από το κεφάλι μου γυρίζει ώρες τώρα ένα τεράστιο στρατιωτικό ελικόπτερο… (σελ. 33-34)

Όταν η παρουσία του άλλου δίνει χρώμα και νόημα, όταν ο άλλος έχει γίνει πλέον ζωτική ανάγκη, τότε η απουσία είναι αφόρητη και ισοδύναμο πένθους και θανάτου.

Βλέπω από το ανοιχτό μπαλκόνι μου ένα πυκνό δάσος και πιο πέρα θάλασσα και βουνά κι αν δεν είσαι κι εσύ να τα δεις, μου φαίνονται χάρτινα, σαν το ντεκόρ μου. (σελ. 38) … κι εγώ ξανασκέφτηκα πως από κάποια διαστροφή που δεν έχει εξήγηση δεν μπορώ να χαρώ τίποτα αν δεν είσαι κι εσύ μάρτυρας και συναποδέχτης. (σελ. 71)

Η αμέτοχη παρουσία σε κοινωνικές εκδηλώσεις, σε χαρές και πανηγύρια ακόμα, περιγράφεται με τη βουβή απαντοχή του Ν.Κ.:

… δυο-τρεις οπερατέρ της τηλεόρασης στριφογυρνάγανε τριγύρω σαν μέλισσες κι εγώ σκεφτόμουνα που εσύ δεν ήσουνα εδώ και κανένας άλλος δεν μ’ ένοιαζε και ήτανε λίγο σα να μην ήμουνα ούτε εγώ εκεί και ούτε συγκίνηση ένοιωθα ούτε τίποτα άλλο σπουδαίο. (σελ. 43) Έξω βρέχει σιγανά και όμορφα, είναι 17 του Σεπτέμβρη, βράδυ, και σ΄ αγαπώ πολύ και δεν ξέρω τι να την κάνω την αγάπη μου… Ο Νίκος σου (σελ. 54)            

… προσπάθησα να εξηγήσω τι μ’ έσπρωξε σε τόση τρυφεράδα για το πουλάκι και πάλι βρήκα εσένα από πίσω. (σελ. 56)              

… το βλέπω πως όλο και πιο δύσκολη γίνεται η ζωή για μας τους κυνηγούς των δύσκολων πραγμάτων. Εσένα δε θέλω να σε στερηθώ ποτέ πια, ούτε για πολύ ούτε για λίγο. (σελ. 61)

Όσοι δοκιμάστηκαν σκληρά στη μέγγενη του έρωτα ως τη λύτρωση της αγάπης, γνωρίζουν καλά πως ο έρωτας γίνεται αγάπη βαθιά, μόνο όταν φτάνει να συμπάσχει, να φροντίζει, να νοιάζεται και να υπερκαλύπτει ακόμα και την (εξομολογημένη) “ανεπάρκεια”, όπως στην περίπτωση της Σωτηρίας του:

Έχω την έγνοια σου πάνω απ’ όλα που μου συμβαίνουν την κάθε μέρα που περνά, κι όταν είμαστε μαζί κι όταν δεν είμαστε. Να το πούμε τι αυτό; (σελ. 72)… Αυτή η λέξη που στριφογυρνά συνέχεια και δεν μου ‘ρχεται να τη γράψω πρέπει κάποια στιγμή να βγει από την κρυψώνα της, σ’ αγαπώ. (σελ. 75)

Σταματώ να αντιγράφω γιατί θα χρειαστεί να αντιγράψω αυτούσιο, όλο αυτό το υπέροχο βιβλιαράκι που διαβάζεται απνευστί, αφήνοντας μια γλυκύτητα επίγνωσης να κατακλύσει ή να εκραγεί βραδυφλεγώς στον ανυποψίαστο νου.

Υ.Γ.: Σπεύστε να προμηθευτείτε οποιοδήποτε κείμενο του Ν. Κούνδουρου, πολύτιμο βάλσαμο και σπουδή αγάπης κι επίγνωσης, σε έναν κόσμο που σαπίζει, διαλύεται βίαια και μας ρουφάει μέσα του.

Ο Νίκος Κούνδουρος (1926 – 2017) ήταν καταξιωμένος σκηνοθέτης, σεναριογράφος και μοντέρ, μια από τις σπουδαιότερες, από τις πιο λαμπρές μορφές του ελληνικού κινηματογράφου. Κρητικής μεγαλοαστικής καταγωγής, σε μια καριέρα που διήρκεσε περισσότερα από πενήντα χρόνια, ο Ν. Κούνδουρος σκηνοθέτησε δώδεκα κινηματογραφικές ταινίες, από τις οποίες η γνωστότερη είναι Ο Δράκος (1956), που συγκαταλέγεται ανάμεσα στα αριστουργήματα του ελληνικού σινεμά, η νεορεαλιστική Μαγική πόλη (1954), Οι παράνομοι (1958) οι Μικρές Αφροδίτες (1963), το 1922 (1978), οι οποίες απέσπασαν διακρίσεις σε εγχώρια και διεθνή φεστιβάλ. Σπούδασε ζωγραφική και γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας από την οποία και αποφοίτησε το 1948. Κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εντάχθηκε στις τάξεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, και πολέμησε στα Δεκεμβριανά στον λόχο σπουδαστών «Λόρδος Βύρων». Μετά τον πόλεμο εξορίστηκε στη Μακρόνησο και στα 28 του χρόνια πλέον, αποφάσισε να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο.

Πτολεμαΐδα, Γενάρης 2025 - Παύλος Μουρουζίδης

www.kozani.tv